Mavi Diploma Nedir?

EĞİTİM YAZILARI

15/05/2024

3128 Görüntülenme

Ülkemizde “Mavi Diploma” olarak bilinen belge, aslında diploma ile birlikte verilen bir tür diploma ekidir. Mavi diplomanın ne olduğunu, kapsamını ve geçerliliğini anlayabilmek için önce Bologna Süreci’ni ve ‘Lisbon Recognition Convention’ olarak bilinen “Avrupa Yükseköğretim Bölgesi'nde Yükseköğretim Niteliklerinin Tanınmasına İlişkin Sözleşme” başlıklı sözleşmenin içeriğini anlamak gerekiyor.

Kısa Bir Tarih Dersi

Bologna Süreci

Bologna Süreci, esasen 1998 yılında İngiltere, Almanya, Fransa ve İtalya eğitim bakanlarının Sorbonne'da bir araya geldikleri bir toplantıda, Avrupa’da ortak bir yükseköğretim alanının oluşturulması fikrinin öne sürülmesi ve toplantı sonunda yayımlanan Sorbonne Bildirisi ile başlamış olup, 1999 yılında Bologna Bildirisi'nin 29 Avrupa ülkesinin yükseköğretimden sorumlu Bakanları tarafından imzalanması ve yayımlanması ile resmiyet kazanmıştır.

Bologna Bildirisi yayımlandıktan 2 yıl sonra, Türkiye, Hırvatistan, Lihtenştayn ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin katılımlarıyla, Avrupa ülkelerinin yükseköğretimden sorumlu bakanları 19 Mayıs 2001 tarihinde Prag’da Bologna Süreci’ni görüşmek, sürecin geleceğini konuşmak ve önceliklerini belirlemek amacıyla toplanmışlardır.

2003, 2005, 2007, 2010 ve 2015 yıllarında sürecin parçası hâline gelen ülkelerle birlikte, Bologna Süreci’ne katılım gösteren ülkelerin sayısı 49’a ulaşmış ve Avrupa Yükseköğretim Alanı da aynı ölçüde genişlemiştir. Bugün, Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın katılımcı üye devletleri şu şekildedir:

• Almanya
• Andorra
• Arnavutluk
• Avusturya
• Azerbaycan
• Belarus
• Belçika
• Birleşik Krallık
• Bosna-Hersek
• Bulgaristan
• Çek Cumhuriyeti
• Danimarka
• Ermenistan
• Estonya
• Finlandiya
• Fransa
• Gürcistan
• Hırvatistan
• Hollanda
• İrlanda
• İspanya
• İsveç
• İsviçre
• İtalya
• İzlanda
• Karadağ
• Kazakistan
• Kıbrıs
• Kuzey Makedonya
• Letonya
• Lihtenştayn
• Litvanya
• Lüksemburg
• Macaristan
• Malta
• Moldova
• Norveç
• Polonya
• Portekiz
• Romanya
• Rusya
• San Marino
• Sırbistan
• Slovakya
• Slovenya
• Türkiye
• Ukrayna
• Vatikan
• Yunanistan

2001’de Prag’da, 2003’te Berlin’de, ve 2005’te Bergen’de gerçekleştirilen konferanslarda, Bologna Süreci’nin ve Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın hedefleri aşağıda belirtildiği gibi şekillendirilmiştir:

• Anlaşılması kolay ve birbirleriyle karşılaştırılabilir nitelik taşıyan yükseköğretim diploma ve/veya derecelerinin oluşturulması ve bu hedef doğrultusunda Diploma Eki (ülkemizde “Mavi Diploma” olarak bilinir) uygulamasının geliştirilmesi
• Avrupa Kalite Güvencesi Birliği (European Association of Quality Assurance, ENQA) tarafından geliştirilen ve Avrupa Yükseköğretim Alanı'nda yer alan yükseköğretim kurumlarına yönelik "Kalite Güvencesi Standartları ve Uygulama Prensipleri"nin üye ülkelerde uygulamaya konması
• Avrupa Kredi Transfer Sistemi’nin (European Credit Transfer System, ECTS) uygulamaya konması
• Avrupa Yükseköğretim Alanı ve Avrupa Araştırma Alanı arasında bir sinerjinin oluşturulması
• Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın daha cazip hâle getirilmesi ve Avrupa dışındaki ülkelerle de iş birliğinin sağlanması ve güçlendirilmesi
• Bologna Süreci’nin sosyal boyutunun güçlendirilmesi
• Doktora programları da dahil olmak üzere ortak yükseköğretim programlarının sunulması
• Eğitim kalitesinin güvence altına alınması
• Öğrencilerin ve öğretim görevlilerinin hareketliliğinin sağlanması ve yaygınlaştırılması
• Ulusal Yeterlilikler Çerçeveleri (National Qualifications Frameworks) uygulamalarının hayata geçirilmesi
• Yaşam boyu öğrenimin teşvik edilmesi
• Yükseköğretim diplomalarının ve/veya derecelerinin ve öğrenim sürelerinin tanınması
• Yükseköğretim kurumlarının ve öğrencilerin Bologna Süreci’ne aktif katılımlarının sağlanması
• Yükseköğretimde Avrupa boyutunun geliştirilmesi
• Yükseköğretimde esnek öğrenim yollarının oluşturulması
• Yükseköğretimde kalite güvencesi sistemlerine yönelik ağların oluşturulması ve yaygınlaştırılması
• Yükseköğretimde lisans, yüksek lisans ve doktora olmak üzere üç aşamalı derece sisteminin uygulamaya konması

Avrupa Yükseköğretim Bölgesinde Yükseköğretim Niteliklerinin Tanınmasına İlişkin Sözleşme

Avrupa Konseyi ve UNESCO’nun işbirliği ile hazırlanan ve 1997 yılında Lizbon'da kabul edilen Avrupa Yükseköğretim Bölgesinde Yükseköğretim Niteliklerinin Tanınmasına İlişkin Sözleşme, Avrupa’da yükseköğretim yeterliliklerinin tanınmasına ilişkin temel bir yasal araç olup, bugüne kadar 50’den fazla devlet tarafından onaylanmıştır. 

İlgili Sözleşme’nin dokuzuncu bölümünde;

Madde IX.1

“Yükseköğretime ilişkin belgelerin tanınmasını sağlamak amacıyla taraflar, alınan belgelerin tam olarak belirlenmesi için şeffaf sistemler oluşturmak sorumluluğunu üstlenirler."

Madde IX.2

1. “Konu ile ilgili, doğru ve güncel bilgi ihtiyacını karşılamak için, taraflardan her biri, bir ulusal bilgi merkezi kuracak veya işletecek ve söz konusu merkezin kuruluşunu ya da merkezi etkileyen herhangi bir değişikliği tevdi makamlarından birine bildirecektir.”
2. “Taraflardan her birinde, ulusal bilgi merkezi:
   • bulunduğu ülkenin yükseköğretim sistemine ve belgelerine ilişkin tutarlı ve doğru bilgiye erişimi sağlayacak;
   • diğer Tarafların yükseköğretim sistemlerine ve belgelerine ilişkin bilgiye erişimi kolaylaştıracak;
   • ulusal yasa ve düzenlemelere uygun olarak tanıma ve belgelerin değerlendirilmesi konusunda öneride bulunacak veya bilgi verecektir.”
3. Her ulusal bilgi merkezi, işlevlerini yerine getirebilmesi için gerekli araçları hizmetine tahsis edecektir.

Madde IX.3

“Taraflar, ulusal bilgi merkezleri aracılığıyla ya da başka bir biçimde, UNESCO/Avrupa Konseyi Diploma Eki'nin ya da Tarafların yükseköğretim kurumları tarafından verilen eşdeğer başka bir belgenin kullanımını destekleyeceklerdir.”

ibareleri yer almaktadır.

Özetleyecek Olursak

Bahse konu olan Diploma Eki ya da ülkemizde adlandırıldığı şekliyle “Mavi Diploma”, Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın (EHEA) gelişiminin önemli bir parçasını teşkil etmekte olup, mezunların sahip oldukları derecelerin kendi ülkelerinde ve yurt dışında yükseköğretim kurumları, kamu makamları ve işverenler tarafından tanınmasını sağlamak için önemli bir araçtır.

Diploma Eki’nin, öğrenme çıktıları, AKTS (ECTS) ve derecelerin ulusal yeterlilik çerçevesine/çerçevelerine ve harici ulusal kalite güvencesi ve/veya akreditasyonuna nasıl karşılık geldiği gibi ortak şeffaflık araçlarını temel alması ve mutlaka bu araçların kullanımını içermesi gerekmektedir.

Diploma Eki; Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi ve Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından kabul edilen standartlar doğrultusunda, Bologna Süreci’ne katılım gösteren, Avrupa Yükseköğretim Bölgesinde Yükseköğretim Niteliklerinin Tanınmasına İlişkin Sözleşme’ye Taraf olan ve Avrupa Yükseköğretim Alanı’na dahil olan ülkelerdeki yükseköğretim kurumları tarafından verilmektedir ve aynı zamanda Europass çerçeve şeffaflık araçlarının da bir parçasını teşkil etmektedir.

Diploma Eki (“Mavi Diploma”), yukarıda da değindiğimiz üzere, akademik yeterliliklerin tanınmasını desteklemek amacıyla, yardımcı bir araç olarak tasarlanmış olmakla birlikte, mezunların öz geçmişlerinin yerini alamaz ve/veya mezunların sahip oldukları orijinal yeterlilik yerine geçmez. Mezunlara diplomaları ile birlikte verilen Diploma Eki sekiz bölümden meydana gelir ve Diploma Eki’nin herhangi bir yoldan sunulacağı makama;

• akademik yeterlilik/diploma sahibi,
• akademik yeterliliğin türü ve bahse konu olan yeterliliği veren kurum,
• akademik yeterliliğin seviyesi,
• akademik yeterlilik sahibinin aldığı dersler ve elde ettiği sonuçlar,
• akademik yeterliliğin işlevi,
• diploma ekinin tasdiki,
• ulusal yükseköğretim sistemine ilişkin detaylar ve
• akademik yeterliliğe ve diploma ekine ilişkin diğer detaylar

hakkında bilgi verir.

Diploma Eki (“Mavi Diploma”) Nasıl Alınır?

Bologna Süreci’ne katılan ve Avrupa Yükseköğretim Alanı’na dahil olan tüm ülkelerdeki mezunlar, Diploma Eki’ni otomatik olarak, bir ücret ödemeden ve Avrupa’nın resmi dillerinden birinde alma hakkına sahiptir. Her ne kadar ilgili uygulamalar ülkeden ülkeye değişebiliyor olsa da Diploma Eki genellikle akademik yeterliliği veren kurumun öğrenci işleri veya kayıt ofisi tarafından verilir.

Diploma Eki (“Mavi Diploma”) Ne İşe Yarar?

Diploma Eki, Bologna Süreci’ne katılan ve Avrupa Yükseköğretim Alanı’na dahil olan ülkelerde alınan akademik yeterlilikleri ve eğitim programlarını, ülkeler arasında öğrenciler için daha kolay karşılaştırılabilir hâle getirir. Tamamlanan akademik çalışmaların ayrıntılı bir tanımını sunar ve ilgili eğitim programını tamamlayabilmek için edinilen yeterliliklere yönelik bir gösterge sağlar.

Diploma Eki ayrıca, akademik yeterliliklerin hem yükseköğretim kurumları hem de uluslararası işverenler tarafından tanınırlığını güçlendirir ve mezunların yurt dışında istihdam edilmesini ve edindikleri derecenin ötesinde yükseköğretim olanaklarına erişimlerini kolaylaştırabilir.

Öte yandan, yükseköğretim kurumları için, sağladıkları akademik yeterliliklerin ve eğitim programlarının daha fazla tanınmasını sağlar ve kurumların hem diğer yükseköğretim kurumları hem de işverenler tarafından görünürlüğünü güçlendirir. Diploma Eki ayrıca akademik yeterliliklerin tanınması için ortak bir çerçeve sağlayarak, yükseköğretim kurumlarının kurumsal özerkliğini korunmasına ve pek çok kurumun karşılaştığı idari yükün azaltılmasına katkıda bulunur.