Biyoloji, Biyoteknoloji ve Biyomühendislik

EĞİTİM YAZILARI

07/03/2023

2374 Görüntülenme

Biyoloji, biyoteknoloji ve biyomühendislik, yaşam bilimlerine mensup, birbirleriyle ilişkili olan ancak odak noktaları ve uygulamalar bakımından farklı olan alanlar. Özellikle son yıllarda popülerleşen biyoteknoloji ve biyomühendislik, pek çok aday üniversite öğrencisinin tercihleri arasında yer alıyor. Bu alanlarda eğitim alan bireyler için akademi ve endüstrideki araştırma pozisyonlarından ürün geliştirme ve ticarileştirmedeki rollere kadar pek çok kariyer fırsatı bulunuyor. 

Öte yandan biyoloji, biyoteknoloji ve biyomühendislik genellikle mühendislik, kimya ve bilgisayar bilimleri gibi disiplinler arası iş birliklerine yönelik imkânlar da sunuyor ve bu da disiplinler arası araştırma ve öğrenme faaliyetleri için de olanaklar sağlayabilir. Bu yazımızda, bu üç alanın genel itibarıyla nasıl tanımlandığından, bu alanlara yönelmek isteyen bireylerin ihtiyaç duyabileceği becerilerden, iş olanaklarından ve kariyer yolunda kendilerini geliştirebilmek için yapabileceklerinden bahsedeceğiz.

Biyoloji

Biyoloji ya da dirim bilimi, canlı organizmaları ve canlı organizmaların yapılarını, işlevlerini, davranışlarını ve evrimlerini inceleyen bilim dalı olarak tanımlanıyor. Biyologlar ya da dirim bilimciler, moleküler ve hücresel seviyeden, ekosistem ve popülasyon seviyesine kadar pek çok farklı konuyu incelerler. Biyolojinin; genetik, evrim, ekoloji, anatomi, fizyoloji ve mikrobiyoloji gibi çok çeşitli alt disiplinleri bulunuyor. Biyoloji, mikroskoplar, genetik dizileme teknolojileri ve istatistiksel yöntemler gibi araçları kullanan ve gözlem, deney ve analiz becerilerinin bir araya geldiği bir alandır. Biyoloji alanında gerçekleştirilen çalışmalar vasıtasıyla elde edilen bilgiler; tıp, tarım, biyoteknoloji, çevre yönetimi gibi pek çok alanda pratiğe uygulanmaktadır.

Biyoteknoloji

Biyoteknoloji, insan kullanımına yönelik ürün ve süreçlerin geliştirilmesi amacıyla, biyolojik bilgi ve teknikleri kullanımı ve uygulanması olarak tanımlanmaktadır. Biyoteknoloji; ilaçlar, aşılar, biyoyakıtlar ve endüstriyel enzimler gibi faydalı ürünlerin imalatı için canlı organizmaların veya bileşenlerinin kullanılmasını içerir. Biyoteknoloji uzmanları, organizmaları belirli amaçlar doğrultusunda değiştirmek ve geliştirmek için genetik mühendisliği teknikleri geliştirirler ve fermantasyon ve hücre kültürü de dahil olmak üzere pek çok farklı teknikten faydalanırlar. Bu teknikler, bilim insanlarının biyolojik sistemleri belirli amaçlar doğrultusunda değiştirmesine ve kontrol etmesine olanak tanır. Biyoteknoloji; endüstriyel üretim, çevre yönetimi, tarım, tıp gibi birçok farklı alanda uygulama bulur. Örneğin biyoteknoloji, hastalıklar için yeni ilaçlar ve aşıların geliştirilmesi, mahsul veriminin ve haşere direncinin artırılması ve sürdürülebilir yakıtların üretilmesi için yeni yöntemler geliştirmek amacıyla kullanılmaktadır.

Biyomühendislik

Biyomühendislik, yeni biyolojik sistemlerin ve ürünlerin tasarlanması ve geliştirilmesi amacıyla mühendislik ilkelerinin uygulanması olarak tanımlanır. Biyomühendisler, yeni teknolojiler üretmek ve canlı organizmalar ile ilgili sorunları çözmek için biyoloji, fizik, kimya ve diğer disiplinlerden elde edilen bilgileri pratiğe uygularlar. Biyomühendislik, yapay organlar ve protezler gibi tıbbi cihazların geliştirilmesini ya da tanılama ve teşhis araçlarının ve görüntüleme teknolojilerinin tasarlanmasını da içerebilir. Biyomühendisler ayrıca, ilaç salımı, genetik mühendisliği veya doku mühendisliğine yönelik yeni yöntemlerin geliştirilmesi üzerinde de çalışabilirler. Biyomühendislik, birçok farklı geçmişe sahip araştırmacı ve profesyonellerin yenilikçi çözümler geliştirmek için birlikte çalıştığı ve disiplinler arası etkileşimin yoğun olduğu bir alandır. Biyomühendisler, akademik araştırma laboratuvarları, devlet kurumları ve özel sektör de dahil olmak üzere çok çeşitli ortamlarda çalışabilirler.

Beceri Grupları

Tıpkı diğer meslek gruplarında olduğu gibi biyologların, biyoteknoloji uzmanlarının ve biyomühendislerin de kendi alanlarında başarılı olabilmeleri için bir grup beceriye ve kapsamlı alan bilgisine gereksinimi vardır. Bu beceri grupları ve alan bilgisi her üç meslek ve bu mesleklerin alt branşları için ortak olabileceği gibi mesleğe ve alana özel de olabilir. 

Biyoloji

Üniversitede biyoloji okuyabilmek ve başarılı bir biyolog olabilmek için ihtiyaç duyabileceğiniz ve işinizi daha kolay hâle getirmek konusunda size yardımcı olabilecek belli başlı beceriler bulunuyor. Bunlardan ilki ve belki de en önemlisi, alana yönelik merak ve öğrenme isteği. Biyoloji sürekli olarak gelişen ve kapsamı oldukça geniş olan bir alan, bu nedenle meraklı bir zihne ve öğrenme isteğine sahip olmak, işinizi büyük ölçüde kolaylaştıracak ve en son gelişme ve araştırmaların da farkında olmanıza yardımcı olacaktır. 

Üniversite eğitimi, sahip olduğunuz bilgi ve becerileri muhakkak geliştirecektir, ancak fen bilimlerinde güçlü bir temelinizin olması, işinizi kolay kılacak etmenlerden bir diğeri. Tıpkı diğer bilim dalları gibi biyoloji de bilimsel kavram ve ilkelerin çok çeşitli olduğu bir alan, dolayısıyla fen bilimleri ve matematikte güçlü bir alt yapınızın olması bu kavram ve ilkeleri daha kolay anlayabilmenizi sağlayacaktır. 

Bunların yanı sıra, eleştirel düşünme becerileri, iletişim becerileri ve problem çözme becerileri yalnızca üniversite yaşamınızda değil, kariyer basamaklarını tırmanırken de ihtiyaç duyacağınız beceriler olacak. Biyoloji alanındaki çalışmalarınız sırasında veri analizi yapmanız, elde ettiğiniz bilgileri yorumlamanız ve sonuç çıkarmanız gerekecek ve eleştirel düşünme becerileriniz burada ön plana çıkacak. Alanınız ile ilgili araştırmalar yaparken, fikirlerinizi meslektaşlarınızla ve diğer bilim dallarına mensup bilim insanları ile istişare etmeniz, bilimsel makaleler yazmanız ve araştırma bulgularınızı sunmanız gerekecek, bu noktada iletişim becerilerinizden faydalanacaksınız. Deneylerin tasarlanmasından verilerin yorumlanmasına kadar pek çok yerde problemler ile karşılaşacaksınız ve problem çözme becerileriniz size büyük yardım sağlayacak.

Özetle;

• Analitik ve eleştirel düşünebilme
• Bağımsız olarak ve takım hâlinde çalışabilme
• Biyolojik sistem ve kavramları anlayabilme
• Deney tasarlayabilme ve veri yorumlayabilme
• İletişim kurabilme ve akademik yazı yazabilme
• Laboratuvar teknikleri ve ekipmanlarını tanıyabilme
• Problem çözebilme

en çok ihtiyaç duyacağınız ve geliştirmeniz gereken beceriler arasında bulunuyor.

Biyoteknoloji

Tıpkı biyolojide olduğu gibi biyoteknoloji alanında da eğitiminiz sırasında ve kariyer yolunuzu çizmenizde kullanabileceğiniz beceri grupları mevcut. Biyoteknoloji, biyoloji alanındaki bilgilerin reel sorunları çözmek için pratiğe uygulanmasını içeriyor ve bu nedenle biyoloji alanında sağlam bir temel gerektiriyor. Biyoteknoloji uzmanları, canlı hücreler ya da organizmalar kullanarak biyolojik ürünlerin üretimini gerçekleştirebilmek için biyo-işleme olarak adlandırılan bir süreçten faydalanıyorlar ve bu süreci doğru bir şekilde işletebilmek için biyo-işleme teknikleri hakkında kapsamlı bilgi sahibi olmak gerekiyor. 

Bunların yanı sıra, biyoteknoloji uzmanları genetik mühendisliği tekniklerinden faydalanıyorlar. Genetik mühendisliği alanında kullanılan bilgiler biyoteknolojide önemli bir araç görevi görüyor ve bu nedenle gen düzenleme, DNA dizileme ve rekombinant DNA teknikleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor. Biyoteknoloji uzmanlarının yine sıkça yardım aldığı alanlardan biri olan biyoistatistik, deneylerin tasarlanması ve verilerin analiz edilmesi gibi amaçlarla çeşitli istatistiksel yöntemlerin kullanılmasını kapsıyor ve yine biyoteknoloji uzmanlarının hakkında bilgi sahibi olması gereken konular arasında yer alıyor. 

Biyoteknoloji, alanın doğası gereği, laboratuvar ortamlarında çalışmayı içeriyor ve dolayısıyla PCR, jel elektroforezi ve hücre kültürü gibi çeşitli laboratuvar tekniklerine aşinalık gerektiriyor. Son olarak, tıpkı biyoloji alanında olduğu gibi biyoteknoloji alanında da analitik, eleştirel düşünme ve iletişim becerileri, bu alanda çalışmak isteyen bireylerin mutlaka geliştirmesi gereken beceriler.

Özetle;

• Analitik ve eleştirel düşünebilme
• Bağımsız olarak ve takım hâlinde çalışabilme
• Biyo-işleme ve buna müteakiben gerçekleştirilen çeşitli işleme faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olma
• Biyoistatistik teknikleri hakkında bilgi sahibi olma ve bu teknikleri uygulayabilme
• Biyolojik sistem ve kavramları anlayabilme
• Fermantasyon ve biyoreaktör sistemlerine aşina olma
• Genetik mühendisliği teknikleri ve araçları hakkında bilgi sahibi olma
• İletişim kurabilme ve akademik yazı yazabilme
• Problem çözebilme

biyoteknoloji uzmanlarının sahip olduğu ve sıkça kullandığı beceriler arasında bulunuyor.

Biyomühendislik

Biyomühendislik, diğer pek çok mühendislik alanı gibi teorinin ve pratiğin buluştuğu bir alan. Bu doğrultuda hem biyoloji hem de biyoteknoloji alanları ile birbirine benzeyen ve elbette farklılaşan unsurları bulunuyor. Biyomühendisler, yeni biyolojik sistemler ve ürünler tasarlamak ve geliştirmek için biyoloji, kimya, fizik ve mühendislikten yararlanan bilgi ve becerileri kullanıyorlar. Tasarımlarını optimize etmek ve sorunları gidermek için çeşitli araçlar ve teknikler kullanırken, çalışmalarının etik ve toplumsal sonuçlarını da göz önünde bulundururlar. Bu doğrultuda, tıpkı biyolojide ve biyoteknolojide olduğu gibi biyomühendislerin de yeni teknolojiler ve ürünler tasarlayabilmek için biyolojik sistemler ve bunların nasıl işlediği hakkında kapsamlı bilgiye sahip olması gerekiyor. 

Ek olarak mühendislik ilkeleri, yine bu alanda çalışan bireylerin hakkında bilgi sahibi olmaları gereken konular arasında yer alıyor, zira biyomühendisler, bilgisayımsal modelleme ve simülasyon gibi araçları kullanarak biyolojik sistemleri tasarlamak ve optimize etmek amacıyla mühendislik ilkelerinden faydalanıyorlar. Biyomühendisler de tıpkı biyologlar ve biyoteknoloji uzmanları gibi laboratuvar ortamında çalıştıklarından, hücre kültürü, mikroskopi ve biyomalzeme üretimi gibi çeşitli laboratuvar tekniklerinde yetkinlik sahibi olmaları gerekiyor. Yine mühendisliğin bir parçası olarak, biyomühendislerin bilgisayar destekli tasarım (CAD) yazılımı gibi araçlardan faydalanarak yeni teknolojiler ve yeni ürünler tasarlayabilmesi ve prototip oluşturabilmesi gerekiyor. Son olarak ve yukarıda da değindiğimiz üzere, analitik ve eleştirel düşünebilme becerileri, iletişim becerileri ve problem çözme becerileri, biyomühendislerin de mutlaka üzerine eğilmesi ve geliştirmesi gereken beceriler arasında yer alıyor.

Özetle;

• Analitik ve eleştirel düşünebilme
• Bağımsız olarak ve takım hâlinde çalışabilme
• Bilgisayımsal ve modelleme araçlarına aşina olma
• Biyoloji, kimya ve fizik bilimlerinin kavram ve ilkeleri hakkında bilgi sahibi olma
• Biyomedikal sistem ve cihazlar hakkında bilgi sahibi olma
• İletişim kurabilme ve akademik yazı yazabilme
• Mühendislik ilkeleri ve tasarım süreçleri hakkında kapsamlı bilgi sahibi olma
• Problem çözebilme

biyomühendislerin sahip olması ve geliştirmesi gereken beceriler arasında yer alıyor.

Biyologlar, Biyoteknoloji Uzmanları ve Biyomühendisler İçin İş Olanakları Nelerdir?

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere, her üç alanın da hem eğitim hem de mesleki açıdan birbirine benzediği ve birbirinden farklılaştığı noktalar bulunuyor. Bu üç alanın da kendilerine ek olarak alt branşları mevcut ve bu alan ve branşlar, odak noktaları, kullanılan araçlar ve araçların kullanıldığı amaçlar bakımından farklılık gösteriyor. Üniversite eğitimlerini bu alanlarda tamamlayan bireyler de pek çok farklı mesleği yapabilme olanağı elde ediyor.

Biyoloji

Üniversitelerin biyoloji bölümlerinin mezunları arasında en popüler meslekler;

• Araştırma Görevlisi
• Bilim Yazarı
• Biyomedikal Sistem Danışmanı
• Biyoteknoloji Araştırmacısı
• Ekolog
• Koruma Biyolojisi Uzmanı
• Tıp Araştırmacısı
• Zirai Biyolog

olarak sıralanıyor.

Biyoteknoloji

Biyoteknoloji mezunları arasında en popüler meslekler;

• Ar-Ge Uzmanı
• Biyoenformatik Uzmanı
• Biyoimalat Teknikeri
• Biyoproses Mühendisi
• Biyoteknoloji Patent Vekili
• Biyoteknoloji Ruhsatlandırma Uzmanı
• Biyoteknoloji Satış ve Pazarlama Uzmanı
• Kalite Kontrol Analisti

olarak karşımıza çıkıyor.

Biyomühendislik

Üniversitelerin biyomühendislik bölümlerinin mezunları arasında en popüler mesleklerin ise;

• Biyoenformatik Analisti
• Biyomateryal Mühendisi
• Biyomedikal Mühendisi
• Biyoproses Mühendisi
• Çevre Mühendisi
• Doku Mühendisi
• Genetik Danışmanı
• Sentetik Materyal Biyoloğu

olarak sıralandığı görülüyor.

Biyoloji, Biyoteknoloji ve Biyomühendislik Alanlarında Kariyer İçin Neler Yapabilirsiniz?

Biyoloji, biyoteknoloji ve biyomühendislik alanlarında veya bu alanlarla ilişkili olan alt branşlarda bir kariyer sahibi olmak; eğitim, deneyim, beceri ve çevre edinmenizi gerektiriyor. Bu alanlarda kariyer yapmak isteyen bireylerin pek çok beceriye sahip olması gerektiğinden ve hâlihazırda sahip oldukları becerileri geliştirmeleri gerektiğinden bahsettik. İlk başta bu ürkütücü gelebilir veya gözünüzü korkutabilir, ancak başarıya giden yol; kararlı olmaktan, net bir hedef belirlemekten ve doğru rehberliği almaktan geçiyor. Bununla birlikte, bu alanlarda bir kariyere başlamak ya da ilerlemek için izleyecebileceğiniz adımlar şöyle sıralanabilir;

• İş tecrübesi edinin.
  • Bu alanlardaki bir çok iş, bir laboratuvarda veya ilgili başka bir çalışma deneyimi gerektiriyor. Pratikte deneyim kazanmak ve çevrenizi genişletmek için staj programlarına, ortak çalışma pozisyonlarına ve araştırma asistanlıklarına başvurabilirsiniz.
• Çevrenizi genişletin.
  • Alanınızdaki diğer profesyoneller ile tanışmak ve iş fırsatları hakkında bilgi sahibi olmak için konferanslara ve faaliyetlere katılabilir, meslek kuruluşlarına üye olabilirsiniz.
• Sahip olduğunuz becerileri geliştirin.
  • İş piyasasında rekabet gücü yüksek bir aday hâline gelebilmek için, laboratuvar teknikleri, bilgisayımsal araçlar, proje yönetimi ve iletişim becerilerinizi geliştirebilirsiniz.
• Yeni araştırma ve trendleri takip edin.
  • Bilimsel literatürü okuyarak, konferanslara ve mesleki gelişim faaliyetlerine katılarak alanınızdaki en son araştırma ve eğilimlerden haberdar olabilirsiniz.
• Sertifika programlarına katılın.
  • Özel bilgi ve beceriler kazanmak için biyoloji, biyoteknoloji ve biyomühendislik alanlarında eğitim ve sertifika programlarına katılabilirsiniz.